Memori ialah istilah yang diberikan kepada struktur dan proses yang terlibat dalam penyimpanan dan pengambilan maklumat. Dalam bidang psikologi, memori dibahagikan kepada 5 peringkat.
5 peringkat memori ini dikenali sebagai pengekodan, penyimpanan, ingat kembali, mendapatkan semula dan kelupaan.
Memori adalah penting untuk kehidupan kita semua. Tanpa memori masa lalu, kita tidak boleh beroperasi pada masa kini atau memikirkan masa depan.
Tanpa memori juga, kita tidak akan dapat mengingati apa yang kita lakukan semalam, apa yang telah kita lakukan hari ini, atau apa yang kita rancang untuk lakukan esok.
Tanpa memori, kita tidak dapat belajar apa-apa.
Memori terlibat dalam memproses sejumlah besar maklumat. Maklumat ini mempunyai pelbagai bentuk, contohnya seperti imej, bunyi atau makna.
Bagi ahli psikologi, memori boleh dibahagikan kepada 5 peringkat. Setiap peringkat boleh terjejas oleh faktor berbeza yang boleh mempengaruhi sejauh mana maklumat diingati.
Peringkat 1: Pengekodan
Pengekodan ialah peringkat pertama memori dan ia merujuk kepada proses menukar maklumat ke dalam format yang boleh disimpan dalam ingatan kita.
Proses ini boleh diumpamakan seperti memasukkan maklumat kepada komputer. Penyimpanan maklumat boleh dalam bentuk pelbagai mod seperti perkataan, imej atau bunyi.
Pengekodan berlaku apabila kita memberi perhatian kepada maklumat. Sebagai contoh, jika anda cuba menghafal nota peperiksaan, anda perlu memberi perhatian kepada maklumat-maklumat dalam nota tersebut untuk mengekodnya ke dalam ingatan anda.
Maklumat dikodkan ke dalam format yang boleh disimpan dalam ingatan kita. Sebagai contoh, apabila kita melihat perkataan baru, kita sering mengekodnya dengan menyebut perkataan itu dengan kuat atau menulisnya.
Pengekodan membolehkan kita mengakses maklumat pada masa akan datang. Proses pengekodan boleh terjejas oleh faktor luaran seperti tekanan (stres) dan kelesuan.
Peringkat 2: Penyimpanan
Penyimpanan merujuk kepada proses menyimpan maklumat dalam ingatan kita supaya kita boleh mengaksesnya pada masa akan datang.
Apabila kita menyimpan maklumat dalam ingatan kita, pada asasnya kita mencipta representasi mental maklumat tersebut. Representasi mental ini boleh dalam bentuk gambar, bunyi, atau perasaan.
Terdapat dua jenis penyimpanan iaitu memori jangka pendek dan memori jangka panjang.
Memori jangka pendek adalah di mana maklumat hanya disimpan dalam tempoh masa yang singkat. Manakala, memori jangka panjang adalah lokasi di mana maklumat disimpan untuk jangka masa yang lama.
Kapasiti memori jangka pendek adalah terhad. Tetapi kapasiti memori jangka panjang hampir tidak terhad.
Maklumat boleh dipindahkan dari memori jangka pendek ke memori jangka panjang, namun prosesnya tidak selalunya sempurna.
Peringkat 3: Ingat Kembali
Peringkat memori ketiga ialah ingat kembali. Ingat kembali merujuk kepada proses mendapatkan maklumat daripada ingatan kita.
Untuk mengingat kembali maklumat daripada ingatan kita, kita mesti terlebih dahulu mengekod dan menyimpan maklumat tersebut dalam ingatan kita.
Terdapat dua jenis ingat kembali iaitu ingat kembali bebas dan ingat kembali berisyarat. Ingat kembali bebas ialah apabila kita mengingati maklumat tanpa sebarang isyarat atau gesaan. Ingat kembali berisyarat pula ialah apabila kita mengingati maklumat dengan bantuan isyarat atau gesaan.
Ingat kembali boleh terjejas akibat daripada faktor-faktor seperti keadaan emosi atau mood seseorang.
Peringkat 4: Mendapatkan Semula
Mendapatkan semula adalah serupa dengan ingat kembali. Mendapatkan semula ialah proses mencari maklumat secara aktif dalam stor memori kita, manakala ingat kembali ialah proses mengingat maklumat secara pasif.
Mendapatkan semula ialah proses mengakses maklumat daripada memori kita. Contohnya, anda cuba untuk mengingati nama kawan anda yang telah lama tidak berjumpa. Anda perlu mendapatkan kembali maklumat tersebut daripada memori.
Mendapatkan semula selalunya memerlukan isyarat untuk membantu kita mencari maklumat yang kita perlukan. Contohnya, untuk mengingati nama seseorang anda mungkin menggunakan aspek-aspek penampilan atau perkara yang berkaitan dengan individu tersebut.
Mendapatkan semula boleh terjejas disebabkan oleh faktor-faktor seperti tekanan, kelesuan dan kebimbangan.
Peringkat 5: Kelupaan
Kelupaan merujuk kepada ketidakupayaan untuk mendapatkan kembali maklumat daripada memori.
Terdapat beberapa sebab mengapa kita mungkin terlupa sesuatu, termasuk kegagalan untuk mengekod maklumat dengan secukupnya pada mulanya atau kesukaran bermotivasikan emosi untuk mendapatkan maklumat apabila kita memerlukannya.
Melupakan adalah proses kehilangan maklumat daripada ingatan kita. Terdapat banyak sebab mengapa kita mungkin melupakan sesuatu.
Sebagai contoh, kita mungkin terlupa nama seseorang yang kita temui kerana kita tidak menghiraukannya pada masa itu.
Terdapat dua jenis kelupaan iaitu gangguan retroaktif (diundurkan tarikh) dan gangguan proaktif.
Gangguan retroaktif ialah apabila maklumat baharu mengganggu keupayaan kita untuk mengingati maklumat lama.
Gangguan proaktif pula ialah apabila maklumat lama mengganggu keupayaan kita untuk mengingati maklumat baharu.
Rujukan
- Zlotnik, G., & Vansintjan, A. (2019). Memory: An Extended Definition. Frontiers in psychology.
- Cheke L. G. (2016). What-where-when memory and encoding strategies in healthy aging. Learning & memory.
- Crossley, M. et al. (2019). Proactive and retroactive interference with associative memory consolidation in the snail Lymnaea is time and circuit dependent. Communications biology.