Afasia: Jenis, Penyebab dan Rawatan

Afasia ialah kecelaruan komunikasi yang menjejaskan keupayaan seseorang untuk bercakap, memahami bahasa, membaca atau menulis.

Ia sering berlaku secara tiba-tiba disebabkan oleh kerosakan otak, terutamanya daripada strok, tetapi juga boleh berkembang secara beransur-ansur daripada keadaan seperti tumor otak atau penyakit neurodegeneratif.

Afasia tidak menjejaskan kecerdasan, tetapi ia boleh menjejaskan kualiti hidup seseorang dengan menjejaskan keupayaan mereka untuk berkomunikasi.

Dalam artikel ini, kita akan meneroka jenis-jenis afasia, puncanya, dan pilihan rawatan yang tersedia.

Apa itu Afasia?

Afasia adalah keadaan yang disebabkan oleh kerosakan pada bahagian otak yang bertanggungjawab untuk bahasa.

Biasanya, kerosakan ini berlaku di hemisfera kiri, yang mengawal kemahiran linguistik untuk kebanyakan orang.

Afasia menjejaskan bukan sahaja penghasilan pertuturan tetapi juga kefahaman bahasa, membaca dan menulis. Keterukan keadaan bergantung pada lokasi dan tahap kerosakan otak.

Walaupun ia kebanyakannya memberi kesan kepada orang dewasa yang lebih tua, afasia juga boleh memberi kesan kepada individu yang lebih muda, terutamanya selepas trauma otak.

Bagaimana Otak Memproses Bahasa?

Kawasan otak yang paling biasa dikaitkan dengan pemprosesan bahasa ialah:

• Kawasan Broca: Terletak di lobus hadapan, kawasan ini bertanggungjawab untuk pengeluaran bahasa.
• Kawasan Wernicke: Terletak di lobus temporal, ia mengendalikan pemahaman bahasa.
• Arcuate Fasciculus: Ikatan gentian saraf ini menghubungkan kawasan Broca dan Wernicke, membolehkan komunikasi antara dua pusat bahasa ini.

Apabila mana-mana kawasan ini rosak, afasia boleh berlaku, berbeza dari segi jenis dan keterukan bergantung pada kawasan tertentu dan tahap kerosakan.

Jenis-jenis Afasia

Afasia datang dalam beberapa bentuk, dikelaskan berdasarkan sifat kecacatan bahasa dan kawasan otak yang terjejas. Berikut adalah jenis yang paling biasa:

1. Afasia Broca (Afasia Tidak Fasih)

Orang yang mengalami afasia Broca, juga dikenali sebagai afasia ekspresif atau tidak fasih, bergelut untuk menghasilkan bahasa.

Mereka mungkin tahu apa yang ingin mereka katakan tetapi sukar untuk membentuk ayat. Pertuturan selalunya perlahan, putus-putus dan dipermudahkan dari segi tatabahasa.

Ciri-ciri utama adalah seperti berikut:

• Berusaha, ucapan terhenti
• Pengguguran perkataan kecil
• Kefahaman bahasa yang baik
• Kesukaran menulis

Walaupun menghadapi cabaran ini, individu yang mengalami afasia Broca secara amnya mengekalkan kemahiran pemahaman bahasa yang kuat.

Aphasia jenis ini biasanya berpunca daripada kerosakan pada kawasan Broca di lobus hadapan kiri.

2. Afasia Wernicke (Afasia Fasih)

Berbeza dengan afasia Broca, afasia Wernicke dicirikan oleh pertuturan yang lancar tetapi selalunya tidak masuk akal.

Juga dikenali sebagai afasia reseptif atau fasih, individu dengan keadaan ini boleh menghasilkan pertuturan yang berkaitan, tetapi kandungannya mungkin tidak dapat difahami.

Ciri-ciri utama adalah seperti berikut:

• Pertuturan yang lancar dengan irama biasa tetapi diisi dengan perkataan yang tidak betul atau dibuat-buat
• Kesukaran memahami bahasa lisan dan tulisan
• Keupayaan membaca dan menulis terjejas

Afasia Wernicke disebabkan oleh kerosakan pada kawasan Wernicke di lobus temporal, menjejaskan pemahaman bahasa dan mengakibatkan penghasilan “perkataan rojak” atau ayat bercampur aduk.

3. Afasia Global

Aphasia global adalah bentuk gangguan yang paling teruk, menjejaskan kedua-dua pengeluaran bahasa dan pemahaman.

Individu yang mengalami afasia global selalunya tidak dapat bercakap atau memahami bahasa pertuturan dan tulisan.

Keadaan ini biasanya berlaku berikutan kerosakan yang meluas pada hemisfera kiri otak, melibatkan kedua-dua kawasan Broca dan Wernicke.

Ciri-ciri afasia global adalah seperti berikut:

• Ketidakupayaan untuk bercakap atau menulis secara jelas
• Kesukaran mendalam dalam memahami bahasa
• Kebolehan yang terhad untuk berkomunikasi secara lisan

Afasia global biasanya disebabkan oleh strok yang besar dan boleh memusnahkan, kerana ia menyekat komunikasi dengan ketara.

4. Afasia Anomik

Afasia anomik dianggap sebagai bentuk afasia yang paling ringan.

Individu yang mengalami keadaan ini sukar mencari perkataan yang betul, terutamanya nama objek, tetapi sebaliknya, pertuturan mereka adalah jelas dan lancar.

Pemahaman bahasa, membaca dan menulis mungkin kekal utuh.

Ciri-ciri utama afasia jenis ini adalah:

• Kesukaran menamakan objek atau orang tertentu
• Penggunaan perkataan yang tidak jelas seperti “benda” dan bukannya istilah khusus
• Ucapan yang lancar dengan tatabahasa dan pemahaman yang utuh

Afasia anomik biasanya berpunca daripada kerosakan yang lebih terpencil, selalunya di hemisfera kiri, tetapi kurang meluas daripada bentuk afasia yang lain.

Punca atau Penyebab Afasia

Penyebab afasia yang paling biasa adalah kerosakan otak akibat strok, yang menyumbang kira-kira 25-40% daripada semua kes afasia.

Strok menyebabkan gangguan dalam aliran darah ke otak, menyebabkan sel-sel otak kekurangan oksigen dan membawa kepada kerosakan atau kematian sel-sel yang terjejas.

Penyebab afasia yang lain termasuk:

• Kecederaan Otak Trauma (TBI): Kemalangan atau hentakan di kepala boleh merosakkan kawasan yang bertanggungjawab untuk bahasa.
• Tumor Otak: Tumor yang menekan kawasan bahasa boleh menyebabkan afasia.
• Jangkitan: Jangkitan otak, seperti ensefalitis, boleh menyebabkan keradangan dan merosakkan kawasan pemprosesan bahasa.
• Penyakit Neurodegeneratif: Keadaan seperti penyakit Alzheimer atau bentuk demensia lain boleh membawa kepada afasia secara beransur-ansur apabila sel-sel otak merosot dari semasa ke semasa.
• Serangan Iskemia Sementara (TIA): Selalunya dirujuk sebagai “strok mini”, TIA boleh menyebabkan gejala afasia sementara yang biasanya hilang dalam beberapa jam atau hari.

Rawatan dan Pengurusan Afasia

Tiada “penawar” untuk afasia, tetapi pelbagai rawatan boleh membantu individu mendapatkan semula kemahiran bahasa dan meningkatkan kebolehan komunikasi.

Jenis dan tempoh rawatan bergantung kepada keparahan dan punca afasia. Berikut ialah pendekatan rawatan yang paling biasa:

1. Terapi Pertuturan dan Bahasa

Asas rawatan afasia ialah terapi pertuturan dan bahasa (SLT), disesuaikan dengan defisit bahasa khusus individu. Terapi ini bertujuan untuk meningkatkan komunikasi dengan:

• Membina semula perbendaharaan kata dan kemahiran bahasa
• Meningkatkan strategi komunikasi alternatif, seperti gerak isyarat atau lukisan
• Melatih rakan perbualan untuk menyesuaikan kaedah komunikasi

Terapi pertuturan boleh menjadi sangat berkesan, terutamanya jika dimulakan lebih awal, dan kemajuan sering dilihat selepas beberapa bulan atau tahun. Beberapa teknik termasuk latihan penamaan gambar, tugas membina ayat dan pengulangan lisan.

2. Terapi Kumpulan

Terapi kumpulan menyediakan persekitaran yang menyokong di mana individu yang mengalami afasia boleh mempraktikkan kemahiran bahasa mereka dalam suasana sosial.

Kaedah ini juga membantu meningkatkan keyakinan dan mengurangkan pengasingan yang dialami oleh ramai orang yang mengalami afasia.

3. Peranti Komunikasi Alternatif

Bagi individu yang mengalami afasia teruk, peranti komunikasi tambahan dan komunikasi alternatif (AAC) boleh membantu dalam meluahkan fikiran.

Alat ini terdiri daripada papan gambar ringkas kepada peranti penjana pertuturan yang canggih.

Aplikasi mudah alih yang direka untuk individu yang mengalami afasia semakin popular, membenarkan lebih banyak sokongan komunikasi yang diperibadikan.

4. Ubat-ubatan

Walaupun tiada rawatan ubat yang diterima secara meluas untuk afasia, beberapa ubat seperti piracetam atau amphetamine berpotensi untuk meningkatkan pemulihan dengan meningkatkan keplastikan neural.

Walau bagaimanapun, lebih banyak kajian diperlukan untuk mengesahkan keberkesanannya dalam pemulihan afasia.

5. Sokongan untuk Penjaga

Ahli keluarga dan penjaga memainkan peranan penting dalam menyokong individu yang mengalami afasia.

Pendidikan dan latihan boleh membantu penjaga mempelajari strategi komunikasi yang berkesan, seperti bercakap dengan perlahan, menggunakan ayat mudah dan menggabungkan komunikasi bukan lisan.